Yakın Tarihin Hazin Hâdisesi: Sovyetler’in Afganistan’ı İşgali

üfusunun mühim bir kısmını Türklerin teşkil ettiği Afganistan ile Türkiye arasında tarih ve kültür bakımından pek çok müşterek taraflar bulunmasına rağmen, maalesef, memleketimizde Afganistan hakkında ciddi bir araştırma yapılmamıştır. 

XIX. asrın başlarında Çarlık Rusya’sının bir taraftan Kafkaslarda, diğer taraftan da Orta Asya Türk illerinde yayılmaya başlaması, güneyde Hindistan’a hakim olan İngilizleri büyük bir telâşa düşürmüştü. İngilizler, Hindistan’a karşı kuzeyden gelen bu Rus tehlikesini mümkün olduğu kadar uzaklarda durdurmak ve bu arada, Orta Asya’dan Hindistan’a inen tarihi istila yollarının üstünde bulunan Afganistan’ı Rus nüfuzundan korumak için büyük gayretler sarfetmişti. 

Hatta, Afganistan’ı kendi nüfuzlarında tutmak için bu ülkeyi birkaç defa istilâ etmekten de çekinmemişlerdi. Fakat bu istilâlar, Afganistan’da büyük tahribâta yol açmış, ülke ve millet bütünlüğünü fevkalâde sarsmış idi. Bütün bunlar yetmiyormuş gibi, İngilizler, Hindistan’ı müdafaa için stratejik ehemmiyetine  inandıkları ve meşhur Hayber Geçidi’ni de içine alan Afganistan’ın güney eyaletlerini işgal ederek, bu bölgenin kendi kontrollerinde kalmasını sağlayan andlaşmaları, 1878 ve 1893’de zorla Afganlara imzalatmışlardı. 

Böylece, Afganistan’ın ve Afganların bir kısmı, bir daha birleşmemek üzere, anavatan’dan zorla, koparılmışlardı. Bu parçalanmanın sonuçları, bilâhıre Afganistan’ın istikhâline kötü bir şekilde tesir etmiştir. Kendi menfaatleri için Afganistan’ı işgal etmekten ve parçalanmaktan çekinmeyen İngilizlerin, bu devrede, yegane faydası, bu ülkeyi kendi nüfuzlarında tutarak Rus işgaline fırsat vermemek olmuştur. 

Bu arada, İngilizlerin, II. Dünya Harbi’nden sonra Hindistan yarımadasından ayrılırken işgal ettikleri Afgan topraklarını Afganistan’a geri vermeleri ve Batı’nın yeni lideri Amerikalıların da bu hususta hatâlı politika takip etmeleri, ülkeyi zorla Sovyetlerin kollarına itmiştir. 

Çaresizlik içinde kalan Afganistan, 1955’den sonra, Sovyetler yanaşırken, Afgan liderleri, komünizmi ülkeleri için bir tehlike olarak görmüyorlardı. Onlara göre, komünizmin yerleşme ve yayılma şartları henüz Afganistan’da yok idi. Ekonomik gelişme ve bilhassa endüstrileşme sonucu ortaya büyük işçi kitleleri ile, geniş insan kalabalıklarının toplandığı kozmopolit şehirler ve nihayet halkından kopmuş ve meselelerin altından kalkamadığı için kompleks içine düşmüş ve gûya yüksek sınıfı meydana getiren entellektüeller grubu Afganistan’da bulunmuyordu. 

Bundan başka, İslamiyete gayet bağlı olan Afgan halkı, komünizm gibi bir dikta rejimine tahammül edemiyecek kadar hürriyetlerine düşkün idiler. Ne var ki, Sovyetler, komünizmin Afganistan’da yayılması hususunda Afgan liderleriyle aynı görüşü paylaşmıyorlar; Afganistan’a yapacakları ekonomik yardımların ve geliştirecekleri kültürel münâsebetlerin, sonunda komünizm için müsait bir ortamı kolaylıkla meydana getirebileceklerine inanıyorlardı. Nitekim öyle de oldu. 

Sovyetler, bir taraftan yaptıkları ekonomik yardımlarla Afganistan’ın gelişmesine yardımcı olurlarken, diğer taraftan da sivil ve asker, Afgan talebelerinin Sovyet askeri akademilerinde ve üniversiteleri’nde okumalarına yardımcı olmuşlar ve bu gençlerin aynı zamanda Marksist ideolojiyi benimsemelerini sağlamışlardır. 

Nihayet, yaptıkları yardımlarla Afgan ordusunu ve ekonomisini kendilerine bağımlı hâle getiren Sovyetler, Afganistan’daki kendi taraftarlarını işbaşına getirmek için harekete geçtiler. Sovyetler Birliğinde birer ihtilâlci Marksist olarak yetiştirip gönderdikleri Afgan subayları vasıtasiyle Afganistan’da darbe yaptırarak komünist bir rejimi kurdurdular.

Fakat, Afgan halkının büyük tepki göstermesi üzerine Sovyetler, komünist Afgan yönetimini müdafaa etmek mecburiyetinde kaldılar. Bu ise, Afgan halkını tamamiyle isyana sevk etti. Bunun üzerine, Sovyetler, hem kendilerini ve hem de komünist Afgan yöneticilerini müdafaa etmek için, milletler arası hukuku hiçe sayarak, Afganistan’ı istilâya başladılar.