O
smanlılar zamanında İstanbul’un Türkistanlılar nezdinde çok önemli bir yeri ve kıymeti vardı. Özbek Türkleri ” İstanbul’u görmegen, alemge gelmegen.” yani; “İstanbul’u görmediysen dünyaya gelmedin sayılır” derlerlerdi. Hatta İstanbul’a iki defa giden kimsenin “yarım hacı” olduğunu söylerlerdi.
Batı Türkistan’dan hacca gidenler gidiş ve dönüş yolunda İstanbul’a uğrar ve “Cumâ selâmlığı”nda müslümanların Halifesi Osmanlı Padişahını görürlerdi.
Doğu Türkistan’da Hacca gidenler ise okyanus üzerinden Hacca gider ve dönerlerdi. Hac dönüşü Batı Türkistan’dan İstanbul’a uğrayıp hacca gidenler dönüşlerinde Doğu Türkistan’lı hacılara, kendilerinin tam hacı olduklarını, İstanbul’a uğramayanların ise haclarının eksik olduğunu ifade ederlerdi.
Özbekler Tekkesi Nasıl Kuruldu?
Sultan İkinci Mahmûd Han devrinde Özbekistan’dan kalkıp hacca gitmek üzere yola çıkan bir grup Türkistan’lı, Halîfeyi görmek ve izin almak için İstanbul’a gelmişlerdi. Çünkü eskiden beri hacca gidecek olanlar, sultandan izin almak maksadıyla İstanbul’a gelirler, “Cumâ selâmlığı”nda Halîfeyi görürler duâsını alırlardı. Bu bir nevî izin almak idi.
Türkistan’dan gelen Özbekler de ilk Cumâ selâmlığında Halîfeyi görmek üzere Sultantepesi’nde çadırlarını kurup yerleşmişlerdi. Sultan İkinci Mahmûd Han maiyyetiyle oradan geçerken, çadırlarının şeklinden onların yabancı olduğunu anlayarak kim olduklarını merâk etti ve bir adamını göndererek durumu öğrendi. Sonra da atını sürerek yanlarına gitti. Durumlarını anladıktan sonra;
“- Halîfe emretse burada kalır mısınız?” deyince, hepsi birden;
“- Hay hay emr ü fermân Pâdişâhımız efendimiz hazretlerinindir.” dediler. Bunun üzerine Sultan Mahmûd Han;
“- Öyle ise ben halîfeyim, emr ediyorum. Hacdan sonra dönünüz, burada kalınız. Size münâsip bir dergâh yapıla ve siz de gelecek hemşehri hacılarınızın hizmetini îfâ edesiniz!”diyerek onların el etek öpmesine meydan vermeden atını sürüp gitti. Hac dönüşüne kadar, bir dergâh ve iki odalı bir ev yapıldı. O günden îtibâren “Özbekler Tekkesi” diye anılan bu dergâh yapıldı ve Türkistanlı hacıların hizmetlerinde kullanıldı.
A. Nadir Can
