Sultan Abdulhamid Han Bütün Osmanlı Coğrafyasını Fotoğraflaştırdı

ağlı boya resim, ahşap işlemeciliği gibi sanatlara olan alakasını bildiğimiz Sultan Abdülhamid’in, bir merakı daha vardı: Fotoğrafçılık… Aslında fotoğraf, Sultan Abdülaziz devrinden itibaren saraya girmiş, Ermeni Abdullah Biraderler, “Ressam-ı Hazreti Şehriyâr” ismiyle saray fotoğrafçısı olarak vazifelendirilmişlerdi. 

Fakat Sultan Abdülhamid devrinde fotoğrafçılık daha büyük bir ehemmiyet kazandı. Bu sanatı bir nevi hobi olarak gören Abdulhamid Han, fotoğraflarla birlikte fotoğraf makinelerine de merak duyardı. Yıldız Sarayı’na, stereostopik resimlerde kullanılan plaklar, ilk keşfedilen fotoğraf makinesi ve benzeri nesneler onun devrinde girdi.

Ahmet İhsan Tokgöz’ün hatıralarından öğrendiğimize göre Serveti Fünun dergisinin resimli olarak çıkabilmesi için maddi destek sağlayan Sultan Abdülhamid, klişeye aktarılma işlemini yapacak bir hakkakın Osmanlı topraklarına getirilmesiyle de yakından alakadar oldu. 

Bunun yanında Sultan, 1880’lerden itibaren, biraz da siyasi sayikle, Abdullah Biraderler, Vichen, Hovsep ve Vasilaki Kargopoula gibi fotoğrafçılara sipariş vererek imparatorluğun her tarafını fotoğraflatmaya başladı. Kudüs’ten Hicaz’a, Yunanistan’dan Irak’a kadar kocaman bir coğrafyada çekilen enstantaneler giderek albümler hâline geldi. Sarayı ziyaret eden devlet adamları, memleketin her bir köşesindeki camiler, karargâhlar, tarihî binalar, arkeolojik sahalar ve tabii güzellikler hep bu albümlerde yer buldu. O yıllarda dünyanın en büyük arşivine dönüşen koleksiyon 962 albüm ve 35 bin 535 fotoğrafı barındırıyordu. 

Bu fotoğraflar Osmanlı coğrafyasının tamamına ışık tuttuğu gibi, payitaht olan İstanbul’un detaylarını da aydınlatacak mahiyette. İşte bu albümlerden İstanbul’a ait bazı fotoğraflar, yaklaşık 130 yıl sonra yeniden çekilerek sergiye dönüştürüldü.  

“Geçmişten Geleceğe İstanbul’a Bakış: Yıldız Albümleri ve Eminönü Hanları” isimli sergi, Osmanlıdan günümüze şehrin ne kadar değiştiğini bütün açıklığıyla ortaya koyuyor. Üniversite öğrencilerinin çektiği fotoğraflar, eski karelerle birlikte sergileniyor. 

Sultan Abdülhamid’in 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında hazırlattığı albümlerden yola çıkarak bir çalışma yaptıklarını anlatan İstanbul Şehir Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Görevlisi Elif Gülen; 

“Yıldız Albümleri olarak bilinen bu fotoğraf albümleri hazırlanırken sadece İstanbul değil bütün Osmanlı coğrafyası fotoğraflanmıştı. Bu çalışma geç Osmanlı dönemi hakkındaki en önemli görsel arşiv olma özelliği taşıyor. Öğrencilerimiz bu albümlerden seçilen İstanbul fotoğraflarını yeniden çekerek bu sergiyi hazırladılar, değişimi belgelediler” diye konuştu.