B
alkanlar’da Tarih boyunca, günümüzde olduğu gibi Sancak nüfusunun çoğunluğunu Boşnaklar teşkil etmiştir. Sancak, tarih boyu Bosna-Hersek’in ayrılmaz bir parçası idi. Bu bakımdan Sancak tarihi, aynı zamanda Boşnak kimliğinin devamını sağlamak için yürütülen Bosna-Hersek mücadelesinin de bir parçası sayılabilir.
Gerek Bosna-Hersek, gerekse Sancak bölgesinde yerli halkı olan Boşnaklar, tarih boyu Katoliklik ve Ortodoksluk arasındaki mücadelede, her ikisinden büyük darbeler yemiş mağdur bir toplumdur.
Sancak bölgesinde Boşnaklar, Sırplar ve Karadağlılar yaşamaktadır. Bu insanların dini mensubiyetine baktığımızda Boşnaklar Müslüman; Sırp ve Karadağlılar ise Ortodoks Hristiyandır.
Sancak’ın Kosova sınırını teşkil eden köy ve kasabalarında çok az Müslüman Arnavut vb. nüfus yaşamaktadır. Sancak bölgesinde, Bosna-Hersek’teki gibi Katolik nüfus yoktur. Bu yüzden Fransız müellif Gravier, Sancak bölgesini Katoliksiz Bosna’ya benzetiyordu.
Osmanlı zamanında Sancak Boşnakları kendilerini “Türk” olarak kabul ediyor, ancak bu kelimeyi etnik veya milli anlamında değil, din anlamında kullanıyorlardı. Türk kelimesiyle, bölgeye İslam dinini getiren Türklerden öğrendikleri İslamiyet’i kastediyorlardı.
İslamiyet onlar açısından aynı zamanda bir “Türk dini” idi. İslam’ı kabul etmekle Türklüğü de kabul ettiklerine inanıyorlardı. Ana dili Boşnakça olan bu insanlar, mevzu İslam dinine geldiğinde “Biz Türk dinindeniz, elhamdülillah” diyorlardı. Pek çok Batılı seyyah ve gözlemci, Bosna şehirlerindeki İslamiyet’e olan büyük bağlılık dolayısıyla Boşnaklar için “Türk’ten daha Türk” ifadesini kullanmıştır.
Osmanlı kültürünün şehirli karakteri ve İslam’ın teşkilatlanmasına verdiği önem bunun en büyük sebeplerindendir. Türk ve Türkçe bütün Balkanlar’da olduğu gibi Bosna ve Sancak’ta da çok önem verilen yapılanmış ve ırkı aşan kelimelerdir. Mesela, Boşnaklar arasında atasözü haline gelmiş bir söz vardır. Birbirlerine kızan iki kişi tartışırken, biri diğerine hakaret etmek istediğinde: “Seni gidi Türkçe bilmez, Allah’tan korkmaz Boşnak” denmesi, Müslüman Boşnaklar arasında yakın zamanlara kadar geçerli olmuş ifade idi.
Kaynak: Sancak ve Priyepolye
