oğusundan batısına kadar Osmanlı’nın tek resmî dili Türkçe’dir. Fakat imparatorluktaki mevcut düzinelerce dilin konuşulmasına, yazılmasına, öğretilmesine karışılmamıştır.
Osmanlı Devleti Anadolu, Balkanlar, Kuzey Karadeniz, Kafkasya, bütün Arap ülkeleri ve Orta Doğu üzerinde kurulmuş, çok sağlam temelleri olan, çok geniş ve çok sürekli bir Türk imparatorluğudur. Doğuşundan batışına kadar tek resmî dili Türkçe’dir. Başka hiçbir dile resmîlik tanınmamış, fakat imparatorlukta konuşulan düzinelerce dilin konuşulmasına, yazılmasına, öğretilmesine karışılmamıştır. 1876 ve 1908 Osmanlı anayasalarında kezâ tek resmî dil, meclislerde tek müzâkere dili Türkçe’dir.
Zira devlet fikri padişahta sembolleştirilmiştir. Kökende bir Türkmen beyi olan, 1396’da Roma İmparatoru, 1516’da halife unvanlarını da alan Osmanoğulları, Mete’den kut almış kutlu bir hanedan olarak, Selçukoğulları’nın meşru halefi sıfatıyle hâkanlık tahtına oturmuşlardır. Ertuğrul Gazi’den Altıncı Mehmed ve İkinci Abdülmecîd’e kadar birkaç istisna dışında hepsi Arapça ve Farsça öğrenmişlerdir. Bu dillerde kitaplar yazmış, dîvânlar düzenlemişlerdir. Yalnız hiçbirinin bu dilleri konuşabildiğini sanmıyorum.
Başka Dille Hitâb Edilmezdi
Türkçe’den başka bir dille hitâb ettiklerine ait hiçbir kayıt yoktur. Zira yalnız Türkçe konuşabilmektedirler. 19-20. asırlarda Fransızca öğrenip konuşanlar hariçtir. Fâtih gibi hükümdarların bildiği Batı dilleri, büyük ihtimalle, o dillerde yazılmış klasikleri okuyup anlayabilmekten ibarettir.
Her şey padişahta başlayıp bittiği bir düzende – bu iş sembolik dahi olsa- padişaha, konuşabildiği dilde, yani Türkçe hitâb edemeyenin şansı yoktur.
Daha 1070 yılında Karahanlı prensi Kâşgarlı Mahmud, Abbâsî halifesinin yüzüne karşı, Selçuklu hâkanına Türkçe hitâb edebilmekten başka şansı bulunmadığını, hızla Türkçe öğrenmesini bildirmek cesaretinde bulunmuştur. Karamanoğlu Mehmed Beyin ve Fatih’in fermanlarında aynı şey tekrarlanmıştır.
İngiltere ve Birleşik Amerika, cihan devletleri olarak Osmanlı’nın vârisleridir. Onlar da İngilizce bilmeyene hiç şans tanımayan bir düzenle işleyen devletlerdir.
Yılmaz Öztuna
