A
rnavut, Türk ve Boşnakların birlikte yaşadığı Kosova, bütün sıkıntılarına rağmen, on bir ayın sultanı Ramazan’ı, coşkuyla kutluyor. Ancak minareler şehri Prizren’de, Ramazan bir başka…
Ramazan yaklaşırken, şehrin çeşitli yerlerine Arnavutça, Türkçe ve Boşnakça, Ramazan tebrikleri asılıyor. Bir hafta önceden, ev ve sokaklar temizlenmeye başlıyorlar. Alış veriş için tarihi Yeşil Pazar’a gidiliyor.
Eskiden Ramazan’ın başlayacağını tam olarak tespit edebilmek için bir kimse görevlendirilirmiş. O kimse, Şaban ayının son günlerinde, ayın hareketini takip edermiş. Yeni ay göründüğünde, camilerde ve tellallar vasıtasıyla, halka duyurulurmuş.
İftar vaktinin gelişi, top atışıyla duyurulurmuş. Top patlayınca, akşam ezanı, Prizren’in dar sokaklarında yankılanmaya başlarmış. Bu adet, 1950’li yıllara kadar bu şekilde devam etmiş. Sonrasında, belediyenin aldığı bir karar ile top patlatılması yasaklanmış. O günden sonra davulcular devreye girmiş.
Davulcular, ilk günlerinde mahalle mahalle dolaşarak, Ramazan’ın gelişini halka duyuruyorlar. Prizren’de, Türkiye’den farklı olarak, hem sahur, hem de iftar vaktinde davul çalınıyor. Dolayısıyla, davul ve ezan sesi ile oruç açılıyor.
Kosova’da iftar davetlerine ve iftar sofralarına, büyük önem veriliyor. Öncelikle akraba ya da yeni evlenen yakınlar davet ediliyor. İftar sofralarının olmazsa olmazı, yumurtalı pitayka denilen Ramazan pidesi.
Yumurtalı pitayka, sadece Ramazan ayında, fırınlarda yapılıyor. Yumurta, maydanoz, dere otu ve yağdan oluşan karışım, bir kap içerisinde fırına götürülüyor. Yumurtalı pitayka pişmeden üzerine konup, fırına veriliyor.
Arnavut, Türk ve Boşnak kültürünün etkisindeki Kosova mutfağının, iftar sofralarına yansıması da aynı doğrultuda. Kosova iftarlarında, paça, işkembe, şehriye, un ya da tarhana çorbası ikram ediliyor. Musakka, soğan dolması, biberli dolma, lahana dolması, asma yapraklı yalancı sarma, oturtma, büryan, rasul et, prizren tava ve elbasan tava, sebzeli yemeklerin en önemlileridir.
Pite ya da pita denilen böreğin, peynirli, etli, kıymalı, işkembeli, ıspanaklı, lahanalı, patatesli ve kara kabaklı gibi bir çok çeşidi var. Bir de börek şeklinde yapılan mantı var.
Prizren’e has haşlama, sacda pişirilen fuliya ve tiganitsa, oldukça zahmetli yemeklerdir. Pilav, Kosova’da sık tüketilen ve sevilen ana yemeklerdendir. Yufkalı sebze, pek çok pilav çeşidinden sadece bir tanesidir.
Paşa köftesi, soğan köftesi, sarımsaklı köfte, kima çevabı, ototma, şirda ve uçti şokta/çurka ise en meşhur et yemekleridir.
Helva, revani, tulumba, baklava, kadayıf ve sütlaç gibi geleneksel Osmanlı tatlılarının yanı sıra, kaymaçina ve tespişte de, mutlaka denenmeli.
Priştine’de Fatih Sultan Mehmet Camii ve Prizren’de Sinan Paşa Camii ve Bayraklı Camii, teravih namazlarının değişmez mekânları. Özellikle bağımsızlık sonrası Türkiye’den giden hocaların verdikleri sohbetler, okudukları Kur’an-ı Kerim ve mevlitler, Ramazan atmosferini daha da güçlendiriyor.
Prizren’de, itikaf ve teheccüd namazlarının iki adresi var: Bayraklı Camii ve Emin Paşa Camileri. Hafız sayısının az olmasından dolayı, hatimle namaz kılınan cami sayısı çok az.
Ayhan Demir
