II. Ahmed Han Çeşmesi, Üsküdar İskele Meydanı’nın
tam ortasında bina olunmuş olup III: Ahmed Han’ın validesi Gülnuş Emetullah
Valide Sultan’ı hayırla yadettirmek gayesiyle yaptırılmıştır. Meydan
çeşmelerinin çoğu gibi dört cepheli ve dört yüzlüdür. Taştan müteşekkildir.
Üzerinde yine dört cepheli geniş saçaklardan oluşan
ahşap bir çatı bulunmaktadır. Binanın iç cephesinde, orta bölgesinde sivri
kenarlı birer çeşme vardır. Denize bakan tarafta bulunan çeşmenin yanında iki
de su haznesi bulunmaktadır. Ana orta çeşmeler kaplara su doldurmak için
yapılmışken, yanlarda bulunan küçük çeşmelerden su içilmesi düşünülmüştür.
Üsküdar III. Ahmed Han Çeşmesi’nin süsleri oldukça
meşhurdur. O kadar ki, kabartmalar, dolgular ve diğer desenler neredeyse yapıda
boşluk bırakmaksızın her yanda birbirlerine girintili şekilde icra olunmuştur.
Yan ve arka cephedeki sivri kemer aynalarında ve kemer ayakları teşkil eden
sövelerin etrafında rumi ve floral oymalar ve asıl ana cephedeki ana musluk
aynasının üst kemer üzengisinde dizili sık oymalar vardır.
Üç cephedeki kitabeler de rumi tarzda olup
pervazlar arasına yerleştirilmiştir. Asıl cephedeki kitabe boyda boya tek satır
halinde nakşedilmiştir. Bu tarih kitabesinin dört yanı da desenlerle süslüdür.
Yalaklar bütün çeşmelerde olduğu gibi mermerdir. Binanın bütününde yalnızca
beyaz mermer kullanılmıştır.
III. Ahmed Han Çeşmesi, Doğancılar mahzeninden su
almaktaydı. Bunlardan altısı III. Ahmed’ın beş şehzadesi, beşi üç hasekisi, üçü
Ahmed’in üç kızı olan Hatice, Ayşe ve Esma Sultan’ların, ikisi İbrahim paşa’nın
damatları Kaptan Mustafa ve Kethüda Mehmet Paşa’ların, biri de İbrahim Paşa’nın
oğlu Genç Mehmet Paşa adınaydı.
III. Ahmed Han Çeşmesi’nin üç cephesinde de
onsekizer mısralık üç kitabe bulunmaktadır. Her üç kitabe de üçer mısradan
altışar satır halinde düzenlenmiştir. Bu kitabelerin boğaza bakan tarafındaki
Şair Nedim’e, camiye bakan cephesindeki Şair Rahmi’ye ve üçüncüsü de Şakir’e
aittir.
Şakir’in güney cephesindeki kitabesinden
anlaşıldığına göre tarih, Sultan Ahmed ile sadrazam İbrahim Paşa tarafından
düşülmüştür. Cepheyi tek satırda boydan boya kaplayan ve celi sülüs hattıyla
yazılan bu kitabenin altında III. Ahmed Han’ın imzası bulunmaktadır.
