eni kelimeler pek çok yazarın dilini bozuyor; anlatmak istedikleri anlaşılamaz hale geliyor. İşte dış politika yazarı Ali Sirmen’den bir cümle: “ Gelecek günler dünya barışı açısından yaşamsal nitelik taşıyan bu sorunun yanıtına açıklık kazandıracaktır.” Ne demektir “yaşamsal nitelik?” Türk Dil Kurumu sözlüğü “nitelik” için dört karşılık veriyor: “ Keyfiyet, Vasıf, Kalite, Mahiyet.” Bu tam Türk Dil Kurumuna yakışan bir tavırdır. “Keyfiyet” de, “Vasıf” da “Mahiyet” de… şimdi kelimelerin karşılıklarını koyarak Ali Sirmen’i anlamaya çalışalım:
Hayatı keyfiyet, hayatî vasıf, hayatî kalite, hayatî mahiyet. “Hayatî keyfiyet taşıyan soru” ne demektir? Yahut “hayatî vasıf taşıyan sorun?” Türkeçede böyle bir kullanılış var mıdır? Tabii ki “yaşamsal” ı “hayatî” olarak Türkçeleşdikten sonra okuyucularımız, arkasından hangi kelimenin gelmesi gerektiğini anlamışlardır.
Yazar, “hayatî ehemmiyet” veya “hayatî önem” diyecekti. Ama “nitelik” kelimesi ona oyun etmiş, gelip “ehemmiyet” in yerine oturmuştur. Yazar, “nitelik” in mânâsmı bildiğini zannetmektedir.
Gerçekten de kelimenin mânâsının ne olduğunu biraz düşünse onun “vasıf” anlamına geldiğini çıkaracaktır. Ama manası üzerinde biraz düşünmeye mecbur olduğumuz kelimeler, zihnimize tam olarak yerleşmemiş, iğreti duran kelimelerdir. Bilhassa yeni kelimelerde bu iğretilik vardır. “Kitap” kelimesinin mânâsını hiçbir zaman düşünmeyiz. Kelimeyle birlikte kavram, hemen zihnimizde canlanır. “Nitelik” ise yazarın zihninde hemen “vasıf” kavramını canlandıramamış ve onu “ehemmiyet” yerine kullanıvermiştir.
Ali Sirmen “hayatî” yi “yaşamsal” olarak değiştirmeseydi yine şaşırmayacaktı; çünkü “hayatî” nin arkasından “ehemmiyet” kendiliğinden geliverecekti.
Yukarıda verdiğimiz örnekte görüldüğü gibi, yeni kelimelerdeki iğretilik , pek çok yanlış kullanılışa sebep olmakta; dilimizdeki normal kelimeleri kullanan on beş yaşında bir çocuğun dahi yapmayacağı hatalara yol açmaktadır.
Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun
