*Meryem Aybike Sinan
Başkurdistan Cumhuriyetinde yaklaşık bir haftadır büyük gerginlik var.
Başkurdistan neresi? Rusya Federasyonu’na bağlı bu özerk devlette neler oluyor? Rusya’nın, ülke dışındaki fiilî -özellikle Ukrayna- kabili atakları olduğunda Başkurdistan’daki tepki hareketlerin sebepleri ne olabilir?
Başkurdistan Rusya Federasyonu’na bağlı federal bir cumhuriyet. İdil Nehri ve Ural Dağları arasında yer alır ve başkenti tarihî Ufa şehridir. En son sayıma göre Cumhuriyetin nüfusu 4,5 milyon civarındadır ve ülke nüfusunun yüzde 70’e yakını Türk asıllı Tatar, Başkurt, Kazak ve diğer Türk topluluklarından oluşuyor. Tataristan ve Udmurd Cumhuriyeti ile komşudur.
Başkurdistan nüfusunun Tatar ve Başkurt asıllı halkının ekserisi Müslümandır ve Hanefi-Maturidi mezhebine göre yaşıyorlar. Ülkede Hristiyanlar ile 15 bin civarında Musevi yaşamaktadır. Başkent Ufa’da tarihî bir sinagogun yanında yeni inşa edilmiş bir Yahudi Toplumsal Yaşam Merkezi de vardır.
Başkurdistan’ın tarihî kimliğine baktığımızda, Hazar Kağanlığı, Altınorda İmparatorluğu ve Kazan Hanlığı devirlerinde bu ülkelere bağlanmıştır. Başkent Ufa, Altınorda İmparatorluğunun en mühim kültür, sanat ve ilim merkezlerinden biriydi.
Unutmadan söyleyelim ki Türkiye’de milliyetçilik konusunda önde gelen meşhur İdeolog, Türkolog ve Tarihçi Zeki Velidi Togan bir Başkurt’tur ve İsembay şehrinde doğmuştur…
Başkurdistan hem yer altı hem de yer üstü zenginliklere sahip bir ülkedir. Halkın çoğunluğu kırda yaşadığı için tarım, hayvancılık, turizm vb. faaliyetleri önemli ekonomik kaynaklardır. Ülke hem petrol, doğalgaz gibi kaynaklara sahiptir hem de sanayi ürünleri konusunda Rusya içindeki en zengin cumhuriyetlerden biridir.
Peki hâl böyle iken bu coğrafyada bu huzursuzluğun sebebi ne olabilir?
Hemen belirtelim ki bu coğrafyada tarih boyunca sık sık ayaklanma ve başkaldırı hadiseleri cereyan etmiştir. Ülkenin en meşhur tarihî şahsiyeti olan halk kahramanı Salavat Yulayev isyanları, ülkenin etnik benliğinde gizlidir.
Meşhur Rus şairi ve yazarı Puşkin, Salavat Yulayev hakkında şunları söyler:
“Başkurtlar susmaz. 1741 yılında ölüm cezasına çarptırıldığı hâlde, infazdan kaçıp saklanan yaşlı isyancıların arasına Yulayoğlu Salavat da katılır. Tüm Başkurdistan ayaklanır ve yeniden, daha güçlü bir mücadele başlar…”
Peki bugünkü ayaklanmaların sebebi ne?
Rus kaynaklarında bu konudan neredeyse hiç bahsedilmiyor. Türk Cumhuriyetlerindeki medya ve kimi Batılı medya kaynaklarına göre bu isyanın sebebi yine etnik!
Fail Alsynov, Rusya’da ve ülkede bir aktivist, Başkurt milliyetçisi ve muhaliftir. Başkurdistan’da yer altı zenginliği, etnik kimlik ve Başkurt dilinin korunması için çeşitli kampanyalar yürütmüştür. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askerî müdahalesine karşı çıkmış ve “bu savaş bizim savaşımız değildir” diye halkı bilinçlendirmiştir. Alsynov, yine bölgenin yer altı zenginliklerinin sömürülmesini de eleştirmiş ve bu doğrultuda konuşmalar yapmıştır.
2024 yılının başlarında etnik nefreti kışkırtmak suçundan yargılanıp dört yıl hapis cezasına çarptırılmış ve akabinde de halk bu meşhur halk kahramanının serbest bırakılması için ayaklanma ve isyan başlatmıştır.
İşte bu gerilimin gerçek sebebi de budur!
Salavat Yulayev hiç unutulmadı, ülkenin her yerinde halkın benliğinde yaşıyor. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı V. Putin ve Başkurdistan Devlet Başkanı Radiy Habirov, Salavat Yulayev’i hatırlayıp öyle kararlar almaları gerekir zira asırlar geçse de bu kabil olayları bu kahraman Başkurt halkı unutmuyor.
Puşkin’in söylediği gibi:
Başkurtlar susmaz ve unutmaz!
