İ
lk kuruluşu Antik Çağ’a kadar inen ve o dönemin en önemli yerleşim merkezleri arasında yer alan Selçuk, Türk ve dünya kültür mirası bakımından hayli önem taşımaktadır.
Anadolu’da anıtlaşmış Türk sanat eserlerinin en önemlilerinden birisi olarak her zaman dikkatleri üzerine çeken bu camiin İsa Bey tarafından düzenlenmiş vakfiyesi maalesef bugün elde olmadığından, hakkındaki bilgileri seyyahların aktardıklarından öğreniyoruz. Bunlardan birisi, bizi caminin kitabesinden de haberdar eden seyyahımız Evliya Çelebi’dir. İşte o kitabenin bugünkü Türkçeyle ifadesi:
“Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Bu mübarek caminin inşa edilmesini büyük sultan, millet fertlerinin maliki, İslam’ın ve Müslümanların sultanı, devletin, dinin ve dünyanın medarı iftiharı Aydınoğlu Mehmet oğlu İsa emretti. Tanrı mülkünü ebedi kılsın. Ali İbni Dımışki yaptı ve bunu Şevval ayının 9’unda ve 776 (1375) senesinde yazdı.”
Ayrıca Evliya Çelebi 1670’teki ziyaretine bağlı olarak Seyahatname’sinde İsa Bey Camii’ni “Evsafı Câmii İbretnumayı Sultan İsa” başlığı altında geniş geniş anlatırken, onu Şam Emeviye Camii’ne benzetmiş, büyüklük ve ihtişam bakımından ise Ayasofya Camii ile mukayese etmiştir.
Benzeri olmayan bir camii
İsa Bey Camii, mimari bakımdan ilginç mühim özellikler taşımaktadır. Sadece Aydınoğulları’nın değil, Beylikler dönemi mimarisinin en önemli yapılarından olan bu camii, aynı zamanda Osmanlı mimarisine geçiş dönemin eseri kabul edilir.
Avlulu Türk camii tipinin ve Anadolu sütunlu camilerinin en eski örneği olarak gösterilmesi, diğer bir ifadeyle Osmanlı selâtin camii mimarisinin öncüsü sayılması, İsa Bey Camii’nin kıymetini artırır.
Bu özellikleriyle Şam Emeviye Camii’ne kadar giden bir geleneğin devamı kabul edilen camii, tezyinat özellikleriyle de aynı kültürel geçmişi Osmanlı mimarisiyle birleştirir.
İhtişamlı taçkapı
Bursa, Edirne ve İstanbul’da inşa edilen ilk büyük Osmanlı camilerindeki cephe mimarisinin öncüsü sayılabilecek batı cephesini gösterişli kılan unsurlardan birisi, cami ile avlu duvarlarının birleşme noktasında yer alan ve avluya açılan muhteşem kemerli taçkapıdır. Zeminden yüksekte bulunan ve iki yandan merdivenlerle çıkılan bu taçkapı, mermer ve renkli taş süslemeleri ile dikkat çeker. Yivlenmiş kavsaralı bir niş halindeki bu kapının hotozu mukarnaslar ve yazı frizleri ile bezenmiş, renkli mermerlerle çerçevelenmiştir.
Renkli tezyinat
İsa Bey Camii, süsleme özellikleriyle de dikkati üzerine çeken mimari bir eserdir. Bu yönüyle, yapının batı cephesindeki pencerelerle taç kapı üzerinde görülen renkli ve zengin taş süslemeleri en başta anılmalıdır. Pencerelerde çeşitli kama taşı geçme örnekleriyle düğümlü geçme kompozisyonlarına rastlanılır. Abidevi taç kapı, süsleme özellikleri ve işçilik olarak pencereleri tekrarlamaktadır. Burada renkli taş ve mermer birlikte kullanılarak zengin ve çok renkli bir taş işçiliği dikkat çekmektedir.
İsa Bey Camii, Anadolu Türk sanatının değerli eserlerinden birisi olarak İlkçağ’ın güçlü kültür ve sanat şehri Selçuk’ta antik anıtlarla boy ölçüşecek nitelikte bir sanat eseri ve dönüştürücü bir işlevi yüklenmiş muhteşem bir İslam abidesidir…
Cevat Akkanat
