H
arezmşahlar Devleti’nin yedinci hükümdarı. İsmi Muhammed olup, altıncı Harezmşah hükümdarı Alâüddîn Tekiş’in oğludur. Annesi Terken Hâtun olup, doğum yeri ve târihiyle ilgili olarak kaynaklarda kesin bilgi mevcut değildir. Harezmşah hükümdarı oluncaya kadar Kutbüddîn, hükümdar olduktan sonra Alâüddîn lakaplarıyla meşhur oldu. Babasının 1200 (H.596) senesinde vefât etmesi üzerine, Harezmşah hükümdarı oldu. Saltanatı müddetince Gurlularla ve Karahıtaylarla mücâdele etti.
Zâlim ve kan dökücü Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın, Harezm ülkesini istilâ ve yağma ettiği sırada, Moğol istilâsından kaçan Alâüddîn Muhammed bin Tekiş, Irak’da bulunan oğlu Rüknüddîn’in yanına gitti. Mâzenderân yolu ile Âbiskûn’da küçük bir adaya iltica etti ve 1220 (H.617) senesinde üzüntüsünden hastalanarak öldü.
Çocukluğundan îtibâren köklü bir aile terbiyesi ile yetişen Alâüddîn Muhammed, babasının sağlığında Horasan vâliliği yaptı. Babası Alâüddîn Tekiş’ in emriyle düzenlediği kalabalık bir orduyla, sapık bâtınîlere ait Torşiz kalesini muhasara etti. Bu sırada babasının ölüm haberini aldı; sıkışan ve anlaşma teklif eden Bâtınîlerle yüz bin dinar vergi vermeleri karşılığı sulh yaparak, Harezm’e döndü. 3 Ağustos 1200 (H.596)’da Harezmşah tahtına oturdu Kutbüddîn olan lakabını Alâüddîn’e çevirdi. Kardeşi Tâcüddîn Ali Şah’ı Horasan vâliliğine tâyin edip Nişâbur’a gönderdi.
Kibirli ve hırslı bir kişiliğe sâhib olan Alâüddîn Muhammed, Harezm ülkesinin sınırlarını genişletmiş ve Müslüman olmıyan Karahıtaylara karşı mücâdele etmişse de, zaman zaman dengesiz hareketlerde bulunarak, İslâm ve Türk birliğini bozmaya çalışmış, bu suretle affedilmez hatâlar işlemiştir.
Müslümanların manevî lideri ve İslâm birliğinin sembolü olan Abbasî halîfesi Nâsır Lidînillah’a karşı tâkib ettiği kırıcı hareketleri sebebiyle, bîr çok âlim ve evliyanın darılmasına ve tebeasının kendisinden nefret etmesine sebeb olmuştur. En önemlisi Cengiz Han gibi zâlim ve kâfir bir Moğol hükümdarı ile yok yere savaşa girmek suretiyle onun Harezm ülkesini ve bütün İslâm âlemini talan edip, yüzbinlerce Müslümanı şehit etmesine sebeb olarak, târihî bir sorumluluk yüklenmiştir.
