1
913 senesi Temmuz ayının onuncu günü sabahleyin alaturka saat üçte (o zaman zevalî saat henüz kullanılmıyordu) Edirne’ye girdik, Selimiye Câmiine en yakın bir yerde bulunan Kıyık tabyasına yerleştik.
Bulgar obüslerinin bu muhteşem âidenin kubbesinde kasten açtıkları rahnelere rağmen Câmi, tarihimiz gibi dimdik duruyordu.
Bir tek arzu içimi kemiriyordu. Kozludere’de işittiğimiz facialara sahne olan Sarayiçi’ni gidip görmek. Büyük Fatih’in İstanbul’un fethini içinde planladığı Sarayiçi Tunca’nın bir adacığıdır.
Nice kösler dinlemiş, zaferlere şahit olmuş ağaçlara baktım, kabukları soyulmuştu. Bu kabuklarla nâdan ve liyâkatsiz ellerde kalan Fatih’in torunları beslenmişti. Ağaçların dibinde şuraya buraya serpilmiş çene kemikleri, kollar, bacaklar Edirne’nin son müdâfileri kahraman Anadolu çocuklarından bize kalan birer mukaddes emânet gibi duruyordu.
Edirne sukut ettikten sonra Bulgarlar ellerine düşen askerlerimizi, bir zamanlar toprakları üzerinde zafer destanları okunan Tunca’nın bu ağaçlıklı adacığına yerleştirmiş, orada bir ölüm adası meydana getirmişti.
Sıfırın altında otuz derece soğukta örtüsüz, ekmeksiz, ateşsiz, ocaksız, perişan bir halde bırakılan Türk evlâdları kaç günler ve kaç geceler zifîrî karanlıklar içinde inlemişler, karların üzerinde can vermişlerdi. Dünya kuruldu kurulalı hiçbir milletin târihi esirlerine karşı bu derece şenî, bu derece fecî bir gaddarlık kaydetmemiştir. Maksat âşikâr, Türk ırkını imha etmek.
Bu fecî manzarayı o tarihte Bulgar hâmileri Avrupalılar gelip mahallinde gördüler. Gazetelerinin foto muhabirlerine bu vahşeti olduğu gibi ve hem de kendilerine bir hisse-i hicab ayırmadan tesbit ettirdiler. Bu canlı vesikalardan biri Fransızca İllustration mecmuasının 19 Nisan 1913 tarih ve 3660 sayılı nüshasında intişar etmişti. İnsâniyetin yüzünü kızartıcı bu vesika bende vardı. Vefa yangınında birçok kitabımla beraber zâyi oldu. Kırk beş sene sonra bu yazıları yazarken ciğerimde kapanmış gibi görünen yaralar tekrar delinip deşildi!…
