elhi yaylasının güney ucunda ve geniş kalıntı alanının sınırında Türk fâtihi KutbeddinAybek tarafından yaptırılan dev bir zafer sütunu var : “Kutbul Minar“. Eski başkentin tam merkezinde kurulmuş bir sütun.
Kutb adı verilen sütun yahut minare, Delhi’nin her yönünden görülecek tarzda yaptırılmış. Ancak bunu ve civarındaki kalıntıları gördükten sonra insan diğerlerine önemsiz nazariyle bakıyor.
Belki hiç bir yerde tabiat Kutb’da olduğu kadar İnsanoğlunun yaptığı eserlerle bağdaşmamıştır. Genellikle şehir kalıntıları yaslı, ıssız olur. Sanki toprak bile, talihsiz şehri yıkan felaketten kendisini kurtaramamış gibidir. Burada ise aksine her şey taze, şen, güzel. Kuş sesleri, mis gibi çiçek kokan temiz havayı daha da hareketlendiriyor.
Bu kapı her yüzeyinden dantel gibi işlenmiş bir kemer ve üzerinde bir kubbe ile bezenmiş, kare şeklinde bir pavyonu andırır, iç salon da en az yüzeyler kadar zengin bir şekilde dekore edilmiştir.
Bu nefis girişten geçince, kendimizi birden Kutb-minâr’ın dibinde buluruz. Güzel bir avlunun orta yerinde tek başına yükselen bu dev minarenin yüksekliği hemen hemen 70 metredir Avrupa’da hiç bir yapı, bu devin karşısında ilk defa bulunduğunuz zaman duyduğunuz hissi size temin edemez.
En yüksek katedrallerimizin, meselâ Strasbourg ve Fribourg katedrallerinin çatıları o kadar hatırı sayılır zeminler üzerinde durur ki, yükseklikleri ancak rakamla insanı etkiler. Burada ise yapının tek başına duruşu hatların sadeliği, ona gerçeğin de üzerinde bir yükseklik temin etmektedir. Mimar dahi sütuna yukarı doğru incelen bir biçim vererek, bu görünüşü mübalâgalı şekilde kullanmıştır.
Her kat kimi yuvarlak, kimi köşeli dikey yivlerle çevrili. Çiçeklerden ve arabesk motiflerden mürekkep kuşaklar minareyi çevreliyor. Bunların arasında şerefeler var. Yapının tamamı kırmızı kumtaşından. Ancak yirmi yıl sonra tamamlan dev kısmı hariç. 1340’ta yıldırımın yıktığı iki kat, 1368’de III. Fîrûiz Şâh tarafından yeniden yapılmış.
Türk kumandanı Kutbeddin Aybek, Raca Rajput Pirthi-Raj’ın başkentini İşgal edince zaferinin hatırasını yaşatmak için yenik şehrin ortasında İslâm’ın Brahmanizm üzerine zaferini temsil edecek bir cami yaptırmak istemişti. Onun emriyle önce caminin minaresi yapıldı, ölümü üzerine caminin yapılması kaldı.
***
Gazeteci Cengiz Çandar’da; “ Kutbul Minar’ı gören ateist ya dindar olur veya insan oğlunun imanı, gücü, emeği, sebatı, kabiliyeti, ustalığı, dehası ve akla gelebilecek ne kadar olumlu sıfat olabilirse bunların hepsi karşısında saygının ötesinde, huşu ile eğilmekten başka elinden bir şey gelmez.” Demektedir.
