itabesine göre Sultan Çelebi Mehmed tarafından 1419 (hicri
822) yılında yaptırılmıştır. Bu caminin plânını çizen oranlarını kararlaştıran,
düzenleyen ve camiyi yaptıranın en mütevazı hizmetkârı Ahi Bayezid oğlu Hacı
İvaz’dır.
Yeşil Cami’nin mimarı olan Hacı İvaz büyük bir zattır.
Bey’dir, Paşa’dır, Komutan’dır, Vezir’dir. Kendi adına camiler yaptırmış,
vakfiyeler kurmuş, birçok dükkândan oluşan çarşı ve gayrimenkuller
vakfetmiştir.
Taç Kapı ve dış cephede Türk Taş Oyma işçiliğinin en güzel
örnekleri, iç kısımda ise çini üzerinde sır altı tekniği ile yazılmıştır.
Altı yüz yıldan bu yana Bursa’nın en güzel camisi olarak
zikredilen bu güzel mabed, çinilerin renginden dolayı bu isimle anılır. Bir
camiye en çok yakışan renk yeşildir. Çinilerin bir kısmı altın yaldızlıdır.
Çinileri ile meşhur olan Yeşil Cami’nin bir başka özelliği
de dış cephede cümle kapı ve pencereler üzerinde bulunan taş oyma
işçilikleridir. Her pencerenin üzerinde ve cümle kapı üzerinde ayrı ayrı
motifler işlenmiş, yazılar yazılmıştır.
Cami Hat (Yazı)
Bakımından Çok Zengindir
Evliya Çelebi güzel ifadeleri ile Yeşil Cami’nin bu yönünü
anlatırken:
“Hele bir cümle
kapısı var ki, mermer üstadı tam üç yıl boyunca keser sallayarak ham mermeri
oymuş, ustalığını göstermiş ve bu emeğinin karşılığında padişahtan kırk bin
altın almış. Ancak öyle güzel bir eser ortaya çıkarmış ki, en usta hattatlar
bile kıl fırça ile kağıt üzerine bu kadar düzgün yazı yazamazlar”
tabirini kullanır.
Kitabenin yazılarının hepsi Arapçadır ve dil kaidelerine
uygundur.
Taç kapının sağ tarafında başlanıp yukarıya doğru çıkan
üstten dolaşarak sol tarafta aşağıda nihayet bulan taş oyma yazılarda ise sülüs
harflerle yazılmış bir Hadis-i Şerif vardır.
“Kelâmül mülûk
mülûkül kelâm. Hususan Nebiyyi Aleyhisselâm“
Manası:
“Büyüklerin
sözleri, sözlerin büyüğüdür. Hele bunu Resulüllah söylerse”
Cami’nin Kitabesi
Cümle giriş kapısı üzerindeki kitabede üç satırlık yazının
manası: besmeleden sonra “Sonsuz
haz bahçesinin kopyası olan bu kutsal mekân, öyle bir binadır ki, felek dönmeye
başlayalı böylesi hiçbir millete nasip olmamıştır. Yüce Sultan ve Asil Hükümdar
Orhan oğlu, Murat oğlu ve Bayezid oğlu Sultan Mehmet burada vakıf kurdu ve
binanın inşâsına sebep oldu. Allah yeryüzünde onun mülkünü ve saltanatını
devamlı kılsın” mealindedir.
Cümle Kapı girişte büyük sülüs harflerle yazılı bu Hadis-i
Şerifin yanında kufî harflerle yazılmış bir başka Hadis-i Şerif bulunmaktadır.
Peygamber buyurdu ki:
“Güzel ve
hayırlı işe sebep olan kişi onu yapan kişi gibidir. Hayırlı iş yapan ise
cennettedir.” denmektedir.
Kündekâri sanatı ile yapılmış ahşap giriş kapısında ise
yukarıdaki Hadis-i Şeriften başka
“Ey kapıları
açan Allah’ım, bize hayır kapılarını aç” mealinde bir Hadis-i Şerif
vardır.
Pencerelerdeki Oyma
Yazılar
Kuzey cephe sağdan birinci pencere üzerinde:
Besmeleden sonra “Allah
ve melekleri Peygambere çok salavat getirirler. Ey mü’minler siz de ona salavat
getirin.“(Ayeti Kerime 33/56)
İkinci pencere: “Dünya
bir zamandan ibarettir. Orada taat ve ibadette bulunun“
“Dünyanın izzet
ve şerefi mal ile Ahiretin ise amel iledir” (Hadis-i Şerif)
Solda üçüncü pencere pervazında: Hazreti Ali’ye ait olduğu
söylenen bir söz: “Kendini bilen Rabbi’ni bilir”
yazılıdır.
Caminin İç Kısmında
Müezzin mahfili pencere aynalıkları:
“Ed dünya
cifetün ve talibuha kilâb”: Dünya bir cifeden ibarettir, talip olup peşinde
koşanlar da köpektir.
Kemer üzerinde bir başka Hadis-i Şerif:
“Sadaka veriniz,
çünkü öyle bir zaman gelecek ki; kişi sadakasını vermek için yürür ancak
kimseyi bulamaz“
Müezzin mahfilinin üst kısmında “Ahiretin sevabı dünya nimetlerinden hayırlıdır“
Tabhaneler oda içi dolap kapaklarında: “İslâm’dan daha üstün ve büyük şeref yoktur“
Mihrab
Mihrabı çini bahçesi gibidir. Genişliği 6 m. yüksekliği 10 m.
civarındadır. Mihrabın sağında sütunce başlığı üzerinde “Tebrizli üstadların eseridir” diye
yazılıdır.
Soldaki sütunce üzerinde Sadi’nin bir beyti var: “Zalim zannetti ki bize zulm eyledi. Onun
boynunda kaldı, bizden gitti” diye yazar.
Mihrabın sağından başlayarak yukarıya doğru ve üstten dolaşarak soldan
aşağıya doğru besmeleden sonra Fetih Sûresi yazılıdır.
