Z
iraat Mühendisi Hasan Soydan, 2. Abdülhamid Han’ın çiftliklerini araştırmak için 10 yıl önce yola çıktı. Selanik’ten Şam’a 20 bin kilometre yol kateden Soydan önemli bilgilere ulaştı.
Soydan, edindiği bilgilerle “Sultan Abdülhamid Çiftlikleri” kitabını yazdı. Bu kitabın oluşmasına Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı da destek verdi. Osmanlı’daki toprak rejiminin en önemli kısmının, Çiftlikat-ı Hümayun’lar ve 2. Abdülhamid çiftlikleri olduğunu anlatan Soydan, şunları söyledi:
“Osmanlı arşivleri başta olmak üzere 20 bine yakın belge inceledim. 10 yıl boyunca günde 12 saatin üzerinde çalıştım. Araştırmalarımda 2’nci Abdülhamid Han’ın çiftliğe olan ilgisinin, şehzadelik döneminde başladığını gördüm. Saray protokollerini çok sevmezdi. Bunun için Tarabya’da çiftlik alır. Zamanının çoğunu çiftlikte ve marangoz atölyesinde geçirir. Çiftçiliğin çok para kazandırdığını görür.
Ciddi kazançları olur. Tahta geçtiği zaman da çiftliklere olan ilgisi devam eder. Edindiği çiftlikleri Hazine-i Hassa’ya bağışlar. Tahttan indirildikten sonra da diğer çiftlikleri de buraya aktarılır. Cumhuriyetin kuruluşunda yeniden gündeme gelen çiftlikler, Hazine-i Hassa’dan çıkarılarak Hazineye verilir. Bugün Suriye’deki birçok çiftliğin bizdeki tapularda hâlâ Abdülhamid’in üzerinde olduğunu görüyoruz. Yine Bağdat, Musul, Kerkük bölgesindeki birçok çiftlik de Sultan Abdülhamid’in üzerinde. 170’in üzerinde çiftlik bulunuyor.
Bunlardan en büyüklerinden biri Çukurova’da yer alıyor. En fazla çiftlik ise İstanbul’da. Hepsinin toplam alanı 1 milyon 100 bin dönüm. Toplamına bakacak olursak 4 milyona yakın bir arazi var. 170 çiftliğin dışında kayıtlarda adı çiftlik olarak geçmeyip tarla, mezru ya da mera olarak geçen üretim yapılmış çok fazla yer var. Sultan Abdülhamid Han, stratejik amaçlı yerlerden çiftlik edinmiş. Mesela Boğaz’ın iki yakasından çiftlik almıştır. Dersaadet bölgesinde çok fazla sayıda çiftliği vardır.”
Hasan Soydan
