T
ophane meydan Çeşmesi, Beyoğlu İlçesi’nde Tophane Meydanı’nın ortasında bulunmaktadır. önceleri Haliç’in kıyısında bulunan çeşme, denizin zamanla doldurulmasıyla sahilden uzakta kalmıştır.
Kılıç Ali Paşa Camii ile mimari bir bütünlük arz eden çeşme, Sultan Birinci Mahmud Han tarafından taksim Suyu Tesisleri’nin bitiminden sonra 1732’de mimar Ahmed Ağa’ya yaptırılmıştır. Bu yüzden, Birinci Mahmud Çeşmesi adıyla da bilinmektedir. Çeşme yapılacağı zaman, etrafındaki dükkânlar yıktırılarak burası meyan haline getirilmiştir.
İstanbul’un en yüksek duvarlı çeşmesi olup, aynı zamanda genişlik bakımından üçüncü büyük çeşmesidir.
Çeşme, kare panlıdır ve dört cephesinde de aynı cins mermer kullanılmıştır. Yapıldığı devrin zevkine uygun olarak bitki motifleriyle süslenmiştir. Taş süslenemede saksı içindeki meyve ağaçları, vazoda çiçek görüntüleri yer alır. Çşemenin saçağı ise 1730’lu yılların karakteristik yapısına sahiptir.
Tophane çeşmesini besleyen su, önceleri Taksim maksiminden gelirdir. 1957’deki restorasyonda çeşmenin muslukları Terkos suyuna bağlandı.
Zaman içerisinde eskiyen çeşme 1837, 1957 ve son olarak 2006 restore edilmiştir.
Çeşmenin Kitabeleri
Tophane Çeşmesi’ni çepeçevre saran kitabelerden birindeki kasîde, Mesnevî’yi Türkçeye manzum olarak tercüme eden Nahifî Süleyman Efendi’ye aittir.
İkinci kitabesindeki dörder mısralık dört adet kıt’a ise şair Rahmî’ye aittir.
Çeşmedeki ücüncü kitabe ise her cephede ikişer adet bulunan hücreler üzerine yazılmış on altı mısralık bir kasidedir. Kasideyi Hanîf İbrahim Paşa yazmıştır.
