H
indistan’ın Dekken bölgesinde kurulan Müslüman-Türk Hanedanlığı. Tuğluk Türk sultanlarından Muhammed bin Tuğluk zamânında çıkan iç karışıklıklarda Alâeddîn Hasan Behmen Şah, Dekken bölgesinde bağımsızlığını ilan etti ve Gülberge şehrini payitaht yaptı. Elinde bulunan toprakları; Gülberge, Devletâbâd, Elliçpur ve Birdar olmak üzere dört vilayete böldü. Bağımsızlığını ilan etmesine yardımcı olan beyleri bu vilayetlere vâli tâyin etti.
Alâeddîn Hasan’ın saltanatı, kurduğu düzeni kabul ettirmek için özellikle Hindûlara karşı yapmak mecburiyetinde kaldığı seferlerle geçti. Devleti, Mısır’daki halîfe tarafından tanındı. 1358 senesinde Gucerat’a karşı yaptığı seferde hastalanıp vefât etti. Yerine oğlu Muhammed geçti. Muhammed Şah’ın ilk işi, devlet ve ordu teşkilâtını kurmak oldu.
Muhammed Şah’ın bastırdığı para, Hindû devletininkinden daha halis idi. Hindû Varangel ve Viceyanagar racaları, Behmenî topraklarında bulunan Hindû sarraflarla anlaşarak ele geçirdikleri paraları eritip kendilerininkine çevirdiler. Bastırdığı paraların üzerindeki Kelimei şehâdetin yerine put konmasına kızan Muhammed Şah, Viceyanagar ve Varangel racalarının topraklarına sefer düzenledi ve bu işe vasıta olan Hindû sarrafları idam ettirdi. Viceyanagar racasının ordusu dağıtıldı.
Sultan Muhammed’in 1377’de vefatından sonra yerine geçen oğlu Mücâhid de saltanatını Hindûlarla mücadeleyle geçirdi. Yerine geçen amcası Davud Şah’ın kısa süren saltanatından sonra tahta Alaeddîn Hasan’ın torunu İkinci Muhammed Şah geçti. Dekken’de İslâmiyet bunun zamânında yerleşti. Sulh ve sükun içinde geçen İkinci Muhammed döneminden sonra tahta çıkan Gıyaseddîn ve Şemseddîn şahların kısa süren devirleri karışıklık içinde geçti. Sultan Tâceddîn Fîrûz’un hakimiyeti ele geçirmesi ile birlik sağlandı (1397). Viceyanagar ve Kerla racaları ile başarılı savaşlar yapıldı (1398).
Yapılan antlaşma neticesinde Hindûlar, uzun zaman Behmenîlere saldıramadılar. Ancak Gücerat ve Malva sultanlıklarının Behmenîlere karşı düşmanca tavırlarından cesaret alarak Behmenî topraklarına girdiler. Sultan Fîrûz, Telingana Hindûlarına karşı düzenlediği başarısız seferin akabinde hastalandı ve kardeşi Ahmed Şah sultan oldu (1422). Ahmed Şah, Telingana Devleti’ni tamamen ortadan kaldırdı (1424). Gücerat ve Malva sultanlarına karşı başarılı seferler yaptı. Ölünce yerine Sultan Alâeddîn İkinci Ahmed geçti (1436). Bundan sonra Behmenîler Devleti iç karışıklıklar ve mücadelelere sahne oldu. Hümâyûn Şah ve Nizam Şah devirlerinde de bu karışıklıklar devam etti.
1463’de çocuk yaşta bulunan Muhammed Şah’ın tahta geçmesinden sonra Melik Şah Türk ve Mahmud Kavan gibi güçlü emirler idareyi ele geçirdiler. Bu güçlü komutanlar sayesinde, komşu devletlerin saldırıları durdurulup, ticaret ve hac gemilerine musallat olan korsanlara karşı başarılı seferler düzenlendi. Dekken’in batı kıyılarındaki Vişalgarh Kalesi ve Goa Limanı ele geçirildi (1471). Bilgaum ve Bankapur racaları yenildi (1472). Bilgaum ve Telingana bölgesi ele geçirilip Behmeni Devleti en geniş sınırlarına ulaştırıldı (1478).
Bu devrede Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmed Han’la elçi mübadelelerinde bulunuldu. En güçlü devrini yaşayan devletin toprakları, kuzeyde Berar’dan güneyde Viceyanagar’a, doğuda Bengal Körfezi’nden batıda Umman Denizi’ne kadar uzanıyordu. Devlet topraklarının büyümesi ile vilayet sayısının artması icab ettiği görüşünde olan vezir Mahmud Kavan, vilayet sayısını dörtten sekize çıkardı. Bundan rahatsız olan valiler, bir komplo neticesi vezirin idamını sağladılar. Sultan Muhammed de ölüp çocuk yaştaki oğlu Mahmud başa geçince dört eyalet vâlisinin herbiri bağımsızlıklarını ilan ettiler. Merkezde Behmenî Hanedanı kukla olarak devam etti ise de, idareyi ele geçiren Kâsım Bey Berîdü’lMemâlik ismindeki Türk Beyi 1527’de Beridşahlar Devletini kurdu.
Behmenli Devletinde sultanın muhafızlarına HassaHeyl denilirdi. Başlarında “Tavaci” ve “Yasavul”lar vardı. Tavacilere saray teşkilâtçılığı yaptıklarından dolayı “Bavdar” da denilmekteydi. Devlet teşkilâtının ana hatları Delhi Sultanlığı’nınki gibiydi. Padişahlık alameti olarak altın para basmak ve günde beş kere növbet çaldırmak gibi gelenekleri ilk defa, Sultan Birinci Muhammed başlattı.
Behmenli sultanları ve vezirleri, ülke topraklarının çeşitli yerlerinde; câmiler, medreseler, hamamlar, hanlar ve kervansaraylar yaptırdılar. Gülberge’de bulunan Büyük Câmiyi, Sultan Birinci Muhammed yaptırdı.
