* Peyami Safa
Türkçe’nin Benzersiz İfadeleri ve Dil Devriminin Etkileri
Türkçe, birçok doğu ve batı diline çevrilmesi zor, hatta bazen imkansız olan özgün ifadelere sahiptir. Bu ifadeler, dilimizin zenginliğini ve nüanslarını ortaya koyar:
- “Ne olur! Şu köşeye kadar gidiver” cümlesindeki “gi-di-ver” eki, bir isteği nazikçe ve rica eder gibi ifade eder.
- “O gelinceye kadar ben köprüyü geçmiş bulunuyordum” cümlesindeki “geçmiş bulunuyordum” sigası, eylemin tamamlanmış olduğunu ve karşı tarafın bu durumu değiştiremeyeceğini vurgular.
- “Sen hâlâ düşünedur, ben çoktan kararımı verdim” cümlesindeki “düşünedur” eki, karşı tarafın düşünmeye devam etmesine rağmen konuşmacının kararlılığını gösterir.
- “Hele bir ağzını açmayagörsün, kıyameti koparır” cümlesindeki “açmayagörsün” eki, bir durumun gerçekleşmesi halinde ortaya çıkacak sonuçları abartılı bir şekilde ifade eder.
- “Biz ondan bahsederken birdenbire çıkageldi” cümlesindeki “çıkageldi” eki, beklenmedik bir anda ortaya çıkmayı anlatır.
- “Konuştuklarımızı unuttu mu?” cümlesindeki “konuştuklarımızı” eki, geçmişte yapılan bir konuşmanın içeriğine işaret eder.
- “Ah, keşki onu gözüm görmeseydi…” cümlesindeki “görmeseydi” eki, pişmanlık ve keşkeleri ifade eder.
- “Şu çocuğun gönlünü alıver gitsin” cümlesindeki “alıver gitsin” eki, bir işi hızlıca ve kolayca yapmayı önerir.
Dil sadeleşmesini karmaşık ifadelerden basit ifadelere geçiş olarak anlayanlar, bu tür birleşik fiilleri kırmaya eğilimlidirler. Örneğin, “Sen hâlâ orada bekleyedur” yerine “bekle” demeyi tercih ederler ve anlamdaki ince ayrıntıları göz ardı ederler.
Ancak bu ince ayrıntılar, Türkçenin anlam zenginliğini ve özgünlüğünü oluşturur. Bu nedenle, bu ifadelerin yok edilmesine karşı çıkılmalı ve korunmalıdır.
* * *
İktibas: Bu metin, kıymetli Türkistan Birliği okuyucuları için şâyân-ı tavsiye telakki edildiğinden Türk Alemiyiz websayfasından iktibas edilerek nazar-ı dikkatinize takdim edilmiştir. Muhtevası ve paylaştığı fikirler tamamen yazarına aittir.
