P
rusya Krallığı ile Osmanlı Devleti tarihte bir ara yakınlaşmışlar ve I. Dünya Savaşı sonrasına kadar sürecek bir birliktelik kurmuşlardı. O dönemin Alman bilim adamları ve edebiyatçıları da İslam’a ilgi duydular. Mesela, doktora diplomalarına besmele yazarlardı.
Bu yakınlaşma Friedrich Wilhelm ile başlıyor. 1732’te Türk askerler için bir mescid inşaa ettirmişti. II. Friedrich de Müslümanlar ile iyi ilişkilerini sürdürmüş; 1763’de Berlin’de ilk Osmanlı Elçiliği açılmış ve 1790’da Osmanlı-Prusya İttifakı imzalanmıştı.
Osmanlılar, Rusya tehdidi sebebiyle Fransa’ya ve sonra İngiltere’ye yaklaşsalar da ikisinden de zarar görünce, onlar gibi sömürge yarışına girmemiş (ya da girememiş) Almanların 1882’de kurdukları İttifak Devletleri’ne (Dreibund) geç de olsa katıldılar, sonrası malum.
Asıl konumuza dönelim. 18. yy.’da Prusya’da doktora çalışmalarının kapakları, doktora diplomaları (Doktorurkunde) veya akademik toplantı ilanları (das akademisches Plakat) üzerine besmele yazmak adet olmuştu. Bunun en meşhuru Kant’ın (ö. 1804) doktora çalışması.
Bunun dışında Johann Heinrich Hartung (1756), Johann Bernhard Hahn (ö. 1755), Johann Michael Lang (ö. 1789), Daniel Schwenter (ö. 1636), Christoph Cellarius, Wilhelm Schickard (ö. 1635) gibi pek çok ismin diplomasında da besmele var.
Theodor Hackspan (ö. 1659) doktora diplomasına besmele ile beraber şunları da yazmış:
رب دائم كريم آمين
Başkaları da şu ayeti yazmışlar:
يسبح لله مافي السموات ومافي الارض
İşte Hegel’in zamanın ruhu (Zeitgeist) dediği şey bu. Bazı dönemler, toplumlar bir ruhun etkisine maruz kalırlar. Tıpkı bugün bizim doktora tezlerimize besmele yazmamızın akademik olarak asla kabul edilemez bir şey olması gibi.
